Ik lees ‘Ontspoord Kapitalisme’ geschreven door Bert de Vries, oud-fractievoorzitter van het CDA in de tweede Kamer en oud-minister van sociale zaken in een kabinet Lubbers/Kok. Het 675 bladzijden tellende boek is zeker aan te bevelen maar de lezer moet bedenken dat De Vries geen wetenschapper is maar politicus en de neiging heeft zijn mening te presenteren als feit.
Na een korte inleiding komt de hele sociaal-economische ontwikkeling van Nederland in de wereld ter sprake, te beginnen met het pre-industriële Engeland en eindigend met de corona-crisis. Dit is het interessante deel van het boek en een prettig leesbaar overzicht.
De laatste vijftig bladzijden gaan er over hoe het ontspoorde kapitalisme weer op de rails is te krijgen. Dit is het zwakste deel van het boek, de auteur spreekt zichzelf regelmatig tegen. Twee belangrijke voorwaarden worden genoemd om de trein op de rails te krijgen, maar die trein rijdt dan wel achteruit.
De Euro moet worden afgeschaft, we moeten terug naar iets dat lijkt op de Ecu die we al hadden en we moeten af van de vrije wereldhandel en terug naar het protectionisme zodat het Chinese elektrische scheerapparaat dat 12 Euro kost weer wordt vervangen door eenzelfde apparaat dat in Nederland wordt gemaakt en 80 Euro kost.
Bert heeft de Franse econoom Piketty hoog in het vaandel. Ik schreef over hem in 2015 een column waarin ik hem typeer doordat hij spreekt over de ‘volgevreten aandeelhouder’. Bert heeft het ook moeilijk met de sociale ongelijkheid. In het bijzonder irriteert hem dat de bovenste 1% van de bevolking gemeten naar kapitaalbezit, een derde van het Nederlandse privévermogen bezit.
Vermogen trekt vermogen aan. Het lijkt zo voorgesteld veel erger dan het is, de heel rijken zijn echt heel zeldzaam. Ook zijn het veelal nieuwe rijken, mensen die het zelf verdiend hebben. Overerfde rijkdom zoals vroeger bij de adel is er bijna niet meer, verdampt door gebrek aan zakelijk initiatief en hoge successiebelasting.
Het Centraal Bureau voor de Statistiek geeft de volgende getallen voor het vermogen van de Nederlanders in 2018: We worden verdeeld naar vermogen in vijf groepen. In de onderste groep is het vermogen negatief, gemiddeld € -18000. Hier vinden we de jongeren met een studieschuld of een huis met een te hoge hypotheek.
In de hoogste 20% is het vermogen € + 1 300 000. Veel ouderen, de hypotheek op het huis is afbetaald en er is ook nog gespaard voor wat extra’s voor de oude dag. In deze groep vinden we ook de superrijken die 1% van de samenleving uitmaken en een derde van het gezamenlijk vermogen bezitten. Daarbij is te bedenken dat het niet eenvoudig is superrijk te worden en nog moeilijker om het te blijven. In plaats van afgunst zouden we ook wat ontzag kunnen hebben voor mensen die hun inkomsten niet verbrassen maar investeren en daarmee anderen aan werk helpen.
In Nederland wordt een groot deel van het vermogen beheerd door de pensioenfondsen. Internationaal vrij uitzonderlijk. In veel landen moeten, zoals in Nederland, de AOW, de werkenden betalen voor de gepensioneerden, de AOW heeft geen kapitaaldekking. Veel jongeren vragen zich af of, als zij oud zijn, de dan jongeren nog voor hen willen betalen. Te meer omdat de huidige ouderen het vanzelfsprekend vinden dat ze, nu ze steeds ouder worden, niet langer hoeven te werken maar langer met pensioen zijn.
Maar ook de pensioenfondsen hebben het nu moeilijk. In een tijd waarin de Europese Centrale Bank gratis geld uitleent om verspillende overheden met grote schulden uit de wind te houden, is het moeilijk een rendement op vermogen te behalen.
Ten slotte iets over de staat. De staat der Nederlanden is eigenaar van grond, wegen, bruggen en veel gebouwen. De totale waarde is moeilijk in te schatten maar de boekwaarde is tussen 350 en vierhonderd miljard euro. Maar de Staat der Nederlanden heeft intussen zoveel geld geleend dat het saldo negatief is. Wij houden dan wel veel van onze kinderen maar om nu te kunnen genieten zadelen we hen wel op met een geweldige schuld.