We leven in het informatie tijdperk. We worden bij voortduring geïnformeerd en we informeren voortdurend anderen.
Volgens Van Dale gaat informatie over kennis en inzicht, die je kunt vergaren of verspreiden. Ik vraag mij af of het bij voortduring vrienden en kennissen op de hoogte houden van waar je bent en wat je doet, informatie is of gebakken lucht. Het nieuws van de televisie munt ook niet uit door intellectuele beschouwingen, sterker, doordat de adverteerders voor en na ‘het nieuws’ de kijkcijfers goed in de gaten houden zijn voornamelijk relletjes interessant, moorden, branden, verkeersongevallen, diefstal en het weer van morgen. De ‘achter het nieuws programma’s’ maken om dezelfde reden de relletjes zelf. Het programma heeft door eigen onderzoek gevonden dat firma X, bekende Nederlandse keten, zijn winst heeft weggesluisd voor de Nederlandse belasting. De over een gevoelig onderwerp geïnterviewde voorbijganger blijkt een acteur, die de met hem afgesproken tekst zegt.
Als er al eens iets getalsmatig wordt toegelicht is zelden duidelijk wat er precies aan de hand is. Bij voorbeeld, in het afgelopen jaar zijn rijken 5 procent rijker geworden, de armen 5 procent armer. Wat er bedoeld wordt is waarschijnlijk de waarde van het vermogen van de rijken is met 5% gestegen bijvoorbeeld door de stijging van de beurskoersen, hun inkomen stijgt daardoor niet, en het inkomen van de armen is met 5% gedaald. Vermogen hebben armen niet.
Vooral door jongeren, die al lang geen krant meer lezen, wordt er ook steeds minder TV gekeken. Zij zijn klant bij websites of accounts waarvan ze gepersonaliseerd nieuws krijgen toegestuurd. Er wordt voor gezorgd dat als je economisch analfabeet bent, je het ook blijft. Het internet weet alles, heeft wel iets waars, maar de kennis wordt je niet opgedrongen, de reclame wel.
Vijftig jaar geleden bestond reclame nog uit informatie, hoeveel paarden zitten er onder de motorkap van een auto, daarna ging de reclame over op verleiding, een schaars geklede jonge vrouw op de motorkap. In die tijd kochten voornamelijk mannen auto’s, als je die auto kocht kwam de mooie vrouw ook wel. Daarna kwam de misleiding, ons bier wordt met de beste gerst gebrouwen, ja, vijf procent, de rest van de grondstoffen zijn de goedkoopste koolhydraten die te koop zijn. Nu wordt door de reclame aan je levensstijl geappelleerd, het product past daarbij. Er wordt helemaal geen informatie meer over het product gegeven, alleen gebakken lucht.
Een relatief nieuw fenomeen is het nep nieuws. Veel nieuws is altijd al onvolledig geweest en soms misleidend, maar nu zijn er ook anonieme accounts, die bewust leugens als nieuws brengen. Op zich ook niet zo bijzonder, mijn grootvader zei al: de krant brengt de leugens in het land. De bedoeling van Russische hackers schijnt te zijn de VS als instabiel te portretteren om daarbij als gunstig stabiel land af te steken, met andere woorden: de leugens zijn vooral voor binnenlands Russisch gebruik.
De informatie op twitter bestaat uitsluitend uit one-liners. Meer dan een klein aantal woorden kan niet worden geplaatst. Echter door slechts over één aspect van een probleem te schrijven krijg je een eenzijdige voorlichting en je komt snel in de welles-nietes-discussie. Hoogst zelden is de informatie die gegeven is zo apert onjuist, dat een rectificatie niet te vermijden is. De auteur zegt dat het hem oprecht spijt etc. ‘Hij gaat diep door het stof’ heet dat.
Vooral in de VS zie je nu al de gevolgen. De politiek ontaardt in symbool politiek en het blijkt vreselijk moeilijk mensen ervan te overtuigen dat je wel het maximum van de staatsschuld kunt bevriezen, maar dat je dan ook minder moet uitgeven.
Johannes Tegendraedt