Tot mijn pensionering bezocht ik regelmatig de VS, daarnaast heb ik er samen met mevrouw Tegendraedt een keer of vijf een korte vakantie doorgebracht. Wij hebben zelfs overwogen ons er permanent te vestigen, Maar uiteindelijk hebben we dat niet gedaan, te ver weg van het vertrouwde Nederland en de familie.
Amerikanen hebben natuurlijk andere gewoontes dan wij. Als een Amerikaan zichzelf en vrienden eens echt wil verwennen dan gaat hij naar een steakhouse en eet een biefstuk met vooraf saladebar en als bijgerecht een grote in de schil gekookte of gepofte aardappel met sour cream. De biefstuk kan worden besteld in drie maten, ‘standaard’, dat is 350 gram, ‘ladies’ die weegt 250 gram en ‘real man’s steak’, 750 gram vlees.
U kunt zich voorstellen dat wij belangstelling hebben voor de tv serie van Eva Jinek over haar bezoek aan Amerika. Zij is geboren in de VS uit Tsjechische ouders. Ze is als 11-jarige met haar ouders naar Nederland gekomen en heeft daar uiteindelijk Amerikaanse geschiedenis gestudeerd. Terug in Amerika weet ze haar vragen aan de man in de straat zo te stellen dat ze een zinnig antwoord krijgt.
Het laatste programma dat wij zagen ging over haar bezoek aan Virginia, het land van de gesloten kolenmijnen, de werkloosheid en de armoede, het land met stadjes waarin niemand meer woont en met een ineenstortende economie. Naar aanleiding van berichten in de media zou je kunnen denken dat het milieu beleid van Obama daarvan de oorzaak is, maar de mensen ter plekke denken daar anders over. De redenen voor de werkloosheid zijn de mechanisatie van het werk in de mijnen en de overstap van de spoorwegen van kolen gestookte locomotieven op locomotieven die gasolie gebruiken waardoor een stoker werd uitgespaard. Ook de concurrentie van goedkoop aardgas voor de opwekking van elektriciteit leidde tot veel mijnsluitingen. Het voorkomen van verdere mijnsluitingen door terugtrekking van de VS uit milieu akkoorden onder leiding van President Trump is het voorkomen van erger maar iets oplossen doet het niet.
Eva vraagt een inwoner van een zwaar getroffen stadje wat er moet gebeuren. Als je zoiets aan een Nederlander in die omstandigheden zou vragen, zou hij zoiets zeggen als: ze moeten eindelijk eens maatregelen nemen. Ze, dat is de overheid. De Nederlander is gewend geraakt aan zorg van de wieg tot het graf. De man in Virginia zegt: ik denk dat ik ergens anders werk moet gaan zoeken. Amerikanen vinden dat de overheid zich niet overal mee moet bemoeien. Je bent zelf verantwoordelijk voor je welzijn.
Dit verschil in taak van de overheid is terug te vinden in de cijfers. Was in Nederland het staatsaandeel in het BBP, het bruto nationaal product, net zoiets als het nationaal inkomen, voor de eerste wereld oorlog ongeveer 10 %, na het optuigen van de sociale welvaartsstaat, waarin de staat de verantwoordelijkheid voor het welzijn overneemt van het individu, ligt dat tussen de 50 en 60%. In Amerika zijn de mensen, niet alleen de rijken, te trots om afhankelijk van de staat te willen zijn. Ik kan geen recente cijfers voor het Amerikaanse staats aandeel in het BBP vinden, maar ik heb zelf een paar sommen gemaakt en ik vind waarden rond de 25%. Daarbij is te bedenken dat de Verenigde Staten veel meer geld uitgeven aan defensie dan wij. Mede daardoor zijn onder Obama de staatsuitgaven toch zo gestegen dat onder zijn presidentschap meer staatsschuld is ontstaan dan onder alle 43 andere presidenten sinds de onafhankelijkheid van 1776 samen. Mocht de rente op staatsleningen weer eens stijgen naar waarden die aan het einde van de vorige eeuw gebruikelijk waren, dan is de ellende niet te overzien.
Johannes Tegendraedt