Wat is kollum, naitsjo, drukssien, betsjelur, kompjoeter, iemeel, luftjoen, seksepiel en koolkieper?
Ik vind taal en taalgebruik heel interessant. Neem nu herdruk en heruitgave; we hebben het over een boek dat nog eens wordt gedrukt of nog eens uitgegeven. En dan een herinnering, dat is dus iets dat je je nog eens innert. In Van Dale komt inneren niet voor, als het bestond zou het kunnen betekenen: opslaan in het geheugen. Maar de betekenis van herinneren is niet opnieuw inneren, maar iets uit het geheugen hervinden, uiteren dus.
Taal kent weinig logica, er wordt enige logica ingebracht door de grammatica, maar tegen de grammaticaregels wordt veel gezondigd.
Door de Vries en Te Winkel werd in 1863 vastgelegd wat Nederlands was en hoe dit Nederlands moest worden gespeld. Dit Nederlands werd verplicht onderwezen op de scholen en werd verplicht gebruikt door de overheid en haar ambtenaren. Hoewel daartoe niet verplicht werd die spelling algemeen gevolgd, ook door de pers.
Tegenwoordig zijn de wijze dames en heren, die beslissen wat goed Nederlands is, niet alleen van mening dat taal iets levends is en dus verandert, maar ook dat de taal van iedereen is die de taal gebruikt. Maatstaf is niet meer de literator, maar de man in de straat.
Daarom staat er in Van Dale dat ‘ hun gaan naar huis’ weliswaar grammaticaal onjuist is, maar dat het toch veel wordt gebruikt. Jawel, door mensen die op school niet goed hebben opgelet. Zelfs bekleders van hoge ambten kun je op de televisie horen zondigen tegen de regel dat na een voorzetsel altijd hen wordt gebruikt en niet hun. Maar binnenkort komt er waarschijnlijk in Van Dale te staan dat ‘dit huis is van hun’ is toegestaan omdat het veel wordt gebruikt.
Onze taal zit ook vol met leenwoorden. De vele leenwoorden uit het Frans zijn erin gekomen in de Franse tijd toen in de huizen van stand Frans werd gesproken in plaats van het ordinaire Nederlands dat door het gewone volk werd gesproken. Ik ben niet blij met leenwoorden. Nog niet zo lang geleden hadden Nederlandse en Duitse straten een trottoir. Onder de Nationaal Socialisten is trottoir in Duitsland verboden en vervangen door Bürgersteig. In Nederland is het trottoir niet verboden maar heet nu toch weer stoep.
Ook nu maken we een overheersing mee, een Angelsaksische. Deze overheersing gaat zover dat het populaire Nederlandse lied een Engelse tekst heeft, gemaakt door Nederlanders in 3000 woorden Engels. Deze maand is het woord selfie gekozen tot: het beste Nederlandse woord van 2013. Volgens mij kan dat helemaal niet want selfie is een Engels woord, de Nederlandse vertaling is ‘zelfje’. Wat is er mis met zelfje?
In een van mijn recente ‘columns’ heb ik het Engelse woord ‘weed’ gebruikt voor cannabis producten, zoals dat in de Engelse ‘scene’ gebruikelijk is. De Nederlandse vertaling van weed is onkruid, wij kennen de oorsprong in het woord wieden, dat is onkruid verwijderen. Het woord weed is zonder begrip voor de betekenis nu opgenomen in de Nederlandse taal van het groene boekje en wordt dan gespeld als wiet met een t in plaats van met een d. Jammer vind ik zulke dingen. Volgens mij moeten de dames en heren van het groene boekje niet langer de man in de straat volgen, maar het proces van taalvernieuwing sturen. Natuurlijk is het fijn als ook minder begaafden een brief grammaticaal correct en zonder spelfouten kunnen schrijven. De methode om dat te bereiken is niet de verslonzing van grammatica en spelling, maar beter en aangepast onderwijs.
Als ze de taalvernieuwing gaan sturen hebben de auteurs van het groene boekje misschien geen tijd meer om zich druk te maken over apenoot of apennoot, des te beter.
In ieder geval leidt een ‘fonetisch’ Nederlandse spelling van leenwoorden, zoals met wiet, niet tot consistentie van de taal. De Nederlandse vertaling van de voorbeelden aan het begin van deze tekst is: kolom, avondvoorstelling, verdovende middelen wereld, vrijgezel, rekenmachine, elektronische post, liefdeslied, seksueel aantrekkelijk en doelverdediger.
Johannes Tegendraedt