Toen mijn vader zijn eerste auto kocht betaalde hij die auto met zijn spaarcenten. Hetzelfde gold voor het eerste huis van mijn schoonvader. Mijn vader en mijn schoonvader waren protestants christelijk opgevoed en geld lenen voor persoonlijke uitgaven vonden ze onjuist. Ook mijn eerste motorfiets werd contant betaald van geld dat ik had gespaard van een bijbaantje tijdens mijn studie.
Later zag ik het toneelstuk ‘de dood van een handelsreiziger’ waarin de Amerikaanse hoofdpersoon ten onder gaat door zijn schulden. Als de koelkast en de auto zijn afbetaald zijn ze ook versleten.
De Amerikaanse gewoonten zijn overgewaaid naar Nederland en de overheid geeft daarbij het slechte voorbeeld. Was in 1900 het aandeel aan de staatsschuld van een pasgeboren Nederlandse baby € 100, in 2010 is dat opgelopen tot € 25 000 en dat ondanks de gigantische inkomsten uit het aardgas.
In Amerika is de schuld van een baby met € 35000 wel is waar hoger, terwijl het nationaal inkomen per hoofd van de bevolking tegenwoordig zelfs iets kleiner is dan in Nederland, maar het vrij besteedbare deel van het inkomen is groter omdat de Amerikaanse overheid kleiner is en minder inkomen herverdeelt.
De schuldige van alles is John Maynard Keynes, een econoom die tijdens de grote crises van de vorige eeuw aanbeval dat de overheid niet de tering naar de nering moest zetten maar in tegendeel flink moest uitgeven en schulden maken om de economie te stimuleren. De schulden zouden ze later kunnen aflossen in betere tijden. Het uitgeven lukte goed, het aflossen lukte nooit. De reden daarvoor is dat wij worden bestuurd door mensen die gekozen worden. Zij willen herkozen worden en dat lukt niet met besparingsprogramma’s
Het sparen wordt door de overheid ook niet aangemoedigd. We moeten consumeren om de economie te laten groeien. Daarom wordt spaargeld belast, met 1,2%. Bij de huidige rente op spaargeld van 2.0% en een geldontwaarding van 3% verlies je ieder jaar 2.2% van de koopkracht van je spaargeld, gestolen door de overheid en uitgegeven aan zaken die volgens jou vaak zinloos zijn.
Hoezo, de overheid, wie maakt de inflatie? Inflatie ontstaat als de overheid zijn tekorten financiert door het drukken, scheppen van geld. Als dan de geldhoeveelheid sneller toeneemt dan de hoeveelheid goederen worden de goederen duurder.
Waar we mee bezig zijn is de toekomstige welvaart van onze kinderen op te eten, de Grieken zijn al bezig de welvaart van hun kleinkinderen op te maken. De Griekse staat probeert natuurlijk wel zijn schuldenberg af te wentelen op anderen, bij voorbeeld op de Nederlandse staat of de Nederlandse pensioenfondsen, die in (te) goed vertrouwen geld aan de Griekse staat hebben geleend. Maar als de Nederlandse ambtenaar tot zijn 67ste jaar moet gaan werken om zijn pensioen bij elkaar te sparen terwijl de Griekse ambtenaar tot voor kort op zijn 53ste verjaardag met pensioen mocht, dan is er, lijkt mij, iets niet in orde.
Wat moet de Nederlandse overheid doen? Het antwoord is simpel, de economie niet aanjagen met consumptie maar met investeringen, maar niet in het bedrijfsleven.
Het bedrijfsleven laat zich namelijk ook niet onbetuigd als het om lenen gaat. Voor een project probeer je zoveel mogelijk te lenen. Als je 80% van de projectkosten kan lenen bij de bank, niet ongebruikelijk voor betrouwbare klanten, tegen 5% rente en je maakt op je project over de levensduur, na afschrijvingen gemiddeld 8% winst, dan maakte je op je geïnvesteerde kapitaal een winst van 20%. Gearing noemen de Amerikanen het. Maar, als het bedrijf kunstmest maakt of autobanden, dan ben je toch weer bezig met consumptie.
De overheid moet investeren in infrastructuur en in kennis en… ze moet de spaarder niet bestelen maar belonen. Maar het gaat lang duren voor we de reusachtige schuldenberg hebben weg gespaard. En het blijft oppassen geblazen. De geldgoochelaars steken hun kop alweer boven het maaiveld.
Johannes Tegendraedt